DavorStanojević, direktor Međuopštinskog istorijskog arhiva Šabac
Promocijom monografije „70 godina arhivske delatnosti u Šapcu“ u sredu u Dvorani „Vinaver“ obeležen je značajan jubilej i posle tri decenije obnovljena izdavačka delatnost Međuopštinskog istorijskog arhiva. Ustanova koja se bavi očuvanjem arhivske građe ima 13 zaposlenih i pokriva šest opština (Bogatić, Vladimirci, Koceljeva, Ljubovija, Mali Zvornik, Krupanj) i dva grada (Šabac i Loznica). Šabački Arhiv osnovan je 1952. godine, sa sedištem u Pop Lukinoj ulici, u sklopu manje zgrade, menjao lokacije, da bi od 1981. godine bio preseljen u zgradu tadašnjeg Zdravstvenog centra „Laza K. Lazarević“, ugovorom datu na korišćenje.
Pisma sa potpisom znamenitih Šapčana
-Monografija je značajna po tome što se njenim objavljivanjem obnavlja izdavačka delatnost sa kojom se zastalo 1988. godine. Sredstva su obezbeđena na konkursu koje je raspisalo republičko Ministarstvo kulture. U njenoj izradi učestvovali su svi zaposleni, a cilj je da promovišemo rad Arhiva, njegovu delatnost, predstavimo nadležnosti, fondove, a opisan je kratak istorijat, kao i rad svih stručnih službi- navodi Davor Stanojević, koji je od decembra 2016. na čelu te ustanove.
Ideja je da se sugrađani upoznaju sa delatnošću Arhiva, koji u bogatom fondu ima svedočanstva, školska uverenja, crkvene i knjige venčanih, umrlih i rođenih, uverenja iz auto- škola, sa Radničkog univerziteta, radno- pravnu dokumentaciju (bivših ili u stečaju) društvenih i nekih privatnih preduzeća, uglavnom od 2006. godine na ovamo.
-Na godišnjem nivou imamo oko 1.200 zahteva. Od toga je oko 1.100 iz Fonda PIO, uglavnom u vezi sa ostvarivanjem prava na penziju, zatim slede školska uverenja, zahtevi za restituciju i uverenja koja se izdaju na lični zahtev, najčešće u vezi sa stanovima i građevinskim objekatima. Svakog radnog dana od 8 do 15 sati otvoreni smo za rad sa korisnicima- istraživačima. Uglavnom prikupljaju građu za magistarske i doktorske disertacije uz pomoć naših stručnih saradnika. Budući da po zakonu građa ne sme da se iznosi iz Arhiva, mogu da je pogledaju u našim prostorijama, vodeći računa da je ne oštete, ili da dobiju overene fotokopije (za potrebe posla se ne naplaćuju). Najčešće pretražuju crkvene knjige, koje imamo iz perioda od 1837. do 1941. godine, istražuju svoje pretke, podatke u vezi sa stambenim objektima, potrebnim građevinskim dozvolama, kada je neka zgrada sazidana- objašnjava Stanojević i dodaje da se zahtevi za PIO, u slučaju da ih podnose stranke, naplaćuju po važećem cenovniku, te da su, ako ih podnosi sam Fond PIO, oslobođeni naplate shodno Zakonu o administrativnim taksama.
Arhivska građa se po zakonu deli na kulturna dobra, kulturna doba od velikog (proglašava resorni ministar) i izuzetnog značaja (proglašava republički parlament). Njena obimnost meri se u kilometrima. Arhiv Srbije ima 40, a šabački dva- dva i po kilometra građe.
-Mi nemamo kulturna dobra od izuzetnog značaja, a od onih od velikog značaja najznačajniji su fondovi šabačkog Okružnog suda, koje u kontinuitetu od 1807. do danas pothranjujemo, čuvamo, zatim načelstva srezova azbučkovačkog i podrinskog, zbirka poklona i otkupa, povelje, retka pisma, u okviru njih i znamenitih Šapčana- Janka Veselinovića, Stojana Novakovića, dr Drage Ljočić. Takođe, imamo veliki broj dokumenata koje je lično potpisao Jevrem Obrenović i od velikog su značaja za razvoj Šapca, čuvamo originalna dokumenta o abdikaciji kneza Miloša Obrenovića iz 1839. godine, akt o odlikovanju Nikolaja Prvog Romanova, prevod turskog fermana iz 1867.godine po kojem su Turci napustili gradove u Srbiji, među njima i Šabac- ističe direktor Arhiva.
Sledeći korak digitalizacija
Funkcionisanje ove ustanove finansira Grad Šabac, a mali procenat sredstava obezbeđuje se sopstvenim prihodima. Godine 2017. priređene su dve izložbe na Trgu šabačkih žrtava- prva 21. aprila, u sklopu proslave Dana grada, u prisustvu gradova oslobođenih 1867. godine od Turaka i druga, redovna godišnja izložba, 27. septembra na Trgu šabačkih žrtava- „Arhivirana arhitektura“. Na konkursu Ministarstva kulture i informisanja, iste godine, dobijena su sredtsva za nabavku regal polica za pothranjivanje arhivske građe u depoima, čime je rešeno pitanje prostora za narednih pet- šest godina. Ove godine, u skladu sa skromnijim budžetom nego prethodne, priređena je jedna izložba „Šabac 1918- 1938 godine“ , dok je izložba „Pečat- kruna dokumenta“ iz „Noći muzeja 2016“ ponovljena u oktobru u Biblioteci šabačkoj.
Otvoreniza stručnu podršku
DavorStanojević je kao vršilac dužnosti na čelo Međuopštinskog istorijskog arhiva stupiou decembru 2016. godine, a u junu 2017. mu je potvrđen mandat. Završio je Pravnifakultet u Beogradu i stekao zvanje mastera, a potom i položio pravosudni ispit.Pre stupanja na mesto direktora, devet godina je radio u Fondu PIO.
-Želimoda ljudi prepoznaju Arhiv kao otvorenu ustanovu, koja može da im izađe u susretu pogledu dolaska do za njih važnih dokumenata. Budući da smo mi neretko ti na čijavrata poslednje pokucaju kada do nekih dokumenata ne mogu da dođu na drugim mestima,nama se obraćaju, a naši zaposleni su tu da im izađu u susret i pruže stručnu podršku-podvlači Stanojević.
-Na konkursu Ministarstva kulture ove godine dobili smo projekat „332 ratna pisma Miloša S. Milojevića iz srpsko- turskih ratova 1876- 1878“. Kao krovna institucija za tu teritoriju, pružili smo stručnu i logističku podršku Udruženju „Miloš Milojević“ iz Crne Bare u Opštini Bogatić, vodimo se kao nosilac projekta, jer smatramo da je vredno publikovanja, a realizacija je poverena udruženju- podvlači.
Međuopštinski istorijski arhiv sarađuje sa gradskim, ali i ustanovama kulture na nivou cele zemlje, najviše Čačkom i Valjevom. Arhiv Srbije je krovna intitucija za sve arhive u Srbiji, kojih ima 35. Tu je i Arhiv Jugoslavije, sukcesor arhiva iz SFRJ-a, koji nije u sklopu te hijerarhije, jer je arhivska građa po zakonu nedeljiva.
-Imali smo dva stručna savetovanja na Tari, prvo 2016, a potom i ove godine u oktobru, kojima prisustvuju predstavnici arhiva iz okruženja, zemalja bivše Jugoslavije. Budući da se teži, prema zahtevima Evropske unije, digitalizaciji građe, vrše se procene troškova. Za sada je to još uvek skupa investicija, a čak i kada se realizuje, originalni dokumenti se moraju čuvati u papirnom obliku. To se čini u skladu sa posebnim standardima- u pogledu vlažnosti vazduha, temperature, osvetljenja u depoima. Zaposleni i korisnici su stoga dužni da pažljivo rukuju s arhivskom građom. Njih trenutno ima trinaest, dva puta smo slali dopise resornom ministarstvu za prijem novih ljudi na mesto onih koji su otišli u penziju, ali još uvek bez odgovora, iako potrebe za popunjavanjem radnih mesta realno postoje- podvlači Stanojević.
Zanimljivo je da samo Šabac i Čačak u Srbiji imaju privilegiju da u svom nazivu imaju „međuopštinski“. Dokumenti i građa koju čuvaju značajno su svedočanstvo vremena i ne mogu se, u tom obliku, naći ni na jednom drugom mestu. Svaki ozbiljan istraživač, pre ili kasnije, pokuca na vrata Arhiva, u potrazi za dokumentom koji nije uspeo da nađe u ustanovama kulture. Kako ovde u šali kažu, ako nema u Arhivu, onda verovatno nigde nema.
DraganaDimitrijević