Jelena Špegar, nosilac projekta Istraživačke stanice „Petnica“
Mlada Šapčanka, učenica četvrtog razreda Matematičke gimnazije u Beogradu, Jelena Špegar, nosilac je projekta „Posmatranje i analiza krive sjaja tranzita egzoplanete“, koji realizuje uz podršku dva mentora- studenta Elektrotehničkog fakulteta u Beogradu Stevana Golubovića i dr Ivana Milića sa Instituta Max Planck u Nemačkoj. Proces rada započet u decembru prošle godine i dalje traje, a cilj je dobijanje značajnih podataka o egzoplanetama (planetama van Sunčevog sistema, koje kruže oko svoje matične zvezde), do kojih je, inače, teško doći, zbog velike udaljenosti od Zemlje. Detektovanjem i prikupljanjem podataka dobijanju se saznanja o mogućnosti postojanja života u drugim zvezdinim sistemima.
-Projekat podrazumeva nekoliko faza, a prva je snimanje tranzita egzoplanete korišćenjem teleskopa najveće opservatorije u Srbiji, „AS Vidojevica“ kod Prokuplja. Tranzit se dešava kada egzoplaneta prolazi između Zemlje i svoje zvezde, što dovodi do pomračenja te zvezde. To se uočava na krivi sjaja, koja predstavlja grafički prikaz uočenog sjaja zvezde, u zavisnosti od vremena. Nakon dobijanja nekoliko stotina snimaka, pristupa se njihovoj obradi i uklanjanju šumova, kako bi se dobili što tačniji podaci. Sledi korišćenje adekvatnih jednačina i modelovanje tranzita u opštem slučaju i, na kraju, korišćenje statističkog „Markov Chain Monte Carlo“ algoritma na modelu, radi dobijanja krajnjih parametara posmatrane egzoplanete- objašnjava mlada Šapčanka, kojoj je to već peta godina kako učestvuje u programima Istraživačke stanice „Petnica“, počev od osmog razreda, kada je pohađala opšti program (Letnja naučna škola), da bi se narednih godina bavila isključivo astronomijom.
Preporuku za prvu posetu „Petnici“ dobila je od nastavnika iz Osnovne škole „Nikolaj Velimirović“. Nakon upoznavanja sa brojnim naučnim disciplinama koje se proučavaju u „Petnici“, shvatila je da je astronomija oblast koja je najviše zanima.
-Zbog najvećeg interesovanja za astronomiju i astrofiziku, moje aktivnosti su bile usmerene u tom pravcu. Tokom 2016. godine u Petnici sam radila na projektu „Ispitivanje evolucije familije asteroida pod uticajem efekta Jarkovskog“. Prošle godine, tokom leta, obavila sam jednomesečnu stručnu praksu na Institutu za astrofiziku Univerziteta u Beču, kao prvi srednjoškolac u toj ustanovi. Aktivna sam i u Petničkoj meteorskoj grupi koja organizuje posmatranja meteorskih rojeva i izradu samostalnih projekata. Jedan sam od osnivača Kluba mladih u Astronomskom društvu „Milutin Milanković“ u Beogradu- ističe Jelena, koja, pored školskih aktivnosti, pronalazi vreme da razvija talenat za sport, glumu i muziku.
Trenirala je karate i veslanje, ali voli da posećuje i druge sportske događaje (veliki je navijač Crvene Zvezde i Željezničara Sarajevo). Takođe, svira bubnjeve i sa svojim bendom učestvovala je i na Šabačkom letnjem festivalu. Kao ljubitelj i kasnije polaznik škole glume „Maska“ igrala je u predstavama u Beogradu. Ljubav prema nauci primarna je u određivanju daljeg toka njenog školovanja, te bi, ističe, volela da studira astrofiziku ili astronomiju, u Srbiji ili inostranstvu, a nakon osnovnih studija nastavi obrazovanje na nekom od univerziteta sa mogućnostima za usavršavanje iz oblasti koje je zanimaju. „Moj krajnji profesionalni cilj je da nastavim da se bavim naukom i istraživanjima“, zaključuje svestrana i uspešna mlada naučnica, na dobrom putu da svoje ambicije i želje pretvori u realnost.
D.Dimitrijević
