DRUŠTVO PRIJATELJA HLANDARA U REPUBLICI SRPSKOJ I CRNOJ GORI (1)
Šapšani su nakon kratkog zadržavanja na carini nastavili put kroz Republiku Srpsku i Bosnu i Hercegovinu, duž Drine i kroz more zelenila „išaranog“ sunčanim prosjajima. Asfaltna zmija vodila ih kraj mirisnih borovih šuma, brda sa travnatim proplancima na vidiku, pokošenih pašnjaka, retkih strnjišta, kukuruzišta i krompirišta, a atmosferu u autobusu čuvali su bećarci Zvonka Bogdana i balade Đorđa Balaševića. Pratilo ih nebo bez oblačka, a kada su se od Sokoca, Han Pijeska i Rogatice predeli izmenili zapenušala je reka Prača. Pitomiju okolinu najavili su trava i nisko rastinje, stada ovaca i krave koje su lenjo prelazile kolovoz i nisu hajale za saobraćaj, a požar je pred Bilećom dimom prekrio vidik.
Na putu za Trebinje, grad sunca, vina i Jovana Dučića, u najjužnijem delu Republike Srpske i Federacije BiH, šabačka ekspedicija zastala je u manastiru Tvrdoš. Mir svetinje, pet kilometara udaljene od grada na obali Trebišnjice, kojim su od 1168. godine vladali Nemanjići, remetio je samo zvuk ponekog cvrčka. Na putu do manastirske crkve, posvećene Uspenju presvete Bogorodice, pogled je plenio vinograd dobro obdelan vrednim rukama manastirskog bratstva i okićen zelenim grozdovima.
Prvi pisani trag o Tvrdošu potiče iz 1509. godine. Predanje međutim kaže da je podignut u IV veku, kao zadužbina cara Konstantina i njegove majke Jelene, i da ga je obnovio kralj Milutin. Istorija svedoči da je od 1693. više puta rušen i da je deceniju i po kasnije sasvim opusteo. Njegova obnova počela je 1989. godine, dolaskom Atanasija Jevtića za episkopa zahumsko-hercegovačkog i primorskog. Obnovljena je tada crkva, izgrađen konak, pokrenut episkopski sabornik, zasađeni vinogradi. Vrhunski tvrdoški vranac, čuven među evropskim vinopijama, čuva se u hrastovim bačvama u podrumu iz XVI veka. Duhovni centar drevne svetosavske Eparhije humske iz 1219. godine, u kojem osim vina ima i dobrog meda, 1999. preuzeo je episkop Grigorije Durić.
U vreme rata u BiH, od 1992. do 1995. godine, Tvrdoš je bio episkopsko sedište. Šabački hilandarci su se – nakon poklonjenja svetim ikonama i paljenja sveća za život i duše upokojenih – posvetili asortimanu izloženom u prostranoj manastirskoj prodavnici pa krenuli u Trebinje. Posle kratkog predahna u hotelu uputili su se u Gračanicu hercegovačku, da bi se poklonili senima majstora stiha Jovana Dučića (1871-1943). Iako su stigli pred zatvranje svetinje, u kojoj počiva veliki pesnik, imali su dovoljno vremana da uživaju u lepoti ikonopisa i poklonjenju najpoznatijem Trebinjcu.
Veliki srpski pesnik, esejist i diplomata u rodni grad je 2001. godine prenet iz Amerike, gde je živeo od Drugog svetskog rata. Srpstvo je zadužio lirizmom i besmrtnim pesmama, ali i kao uzor mnogim pesnicima XX veka. Pisao je putopisnu i filozofsko-meditativnu prozu, a u „Beleškama o sebi“ ovekovečio je svoje Trebinje. Zapisao je i da se Leutar, breg koji se diže iznad grada, raširio kao „modro platno između neba i zemlje“ i da se sa njega vedrim danima – kakvih je bar 300 godišnje – vidi obala Italije.
U amfiteatru ispred Gračanice hercegovačke, zagledani u Leutar, reku Trebišnjicu i njen Alibegov i Ćirin most, Šapčani su uz pomoć vodiča oživeli trebinjske vekove i prisetili se Dučićevih stihova i sjajnih misli iz knjiga „Blago cara Radovana“, „Gradovi i himere“ i „Jutra sa Leutara“. Do duboko u noć, potom, družili su se sa bronzanim pesnikom, šetali po parku koji nosi njegovo ime, slikali se kraj „Anđelkine kapija“ iz filma i serije „Ranjeni orao“, i uz piće i(li) večeru na opojnom mediteranskom vazduhu – pod platanima – uživali u nekom od brojnih kafića. Svoju trebinjsku noć završili su prelaskom mosta, koji nosi ime nobelovca Ive Andrića, a onda u snu lako pronašli snagu za nova uzbuđenja. Za sutrašnja susret sa još jednim velikanom koji je zadužio Srpstvo, Petrom II Petrovićem Njegošem.
Živana Vojinović
U sledećem broju: Sa Njegošem, u Cetinju i na Lovćenu
Naslovna fotografija – Šapčani u manastiru Tvrdoš
Projekat “Penzija nije kraja života već novi početak” je sufinansiran iz Budžeta
Republike Srbije – Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove Organa koji je dodelio sredstva.
