DRUŠTVO PRIJATELjA HILANDARA NA PUTU PO MAĐARSKOJ
Na trodnevnom putovanju po Mađarskoj šabačko Društvo prijatelja Hilandara bilo je od 20. do 23. juna. Budimpeštu u noći pedesetak Šapčana upoznalo je krstareći Dunavom, a po dnevnom svetlu sutradan se divilo i raskoši mađarskog glavnog grada. Uživali su potom i u lepoti Sentandreje i dve drevne prestonice Mađara, Estergonu i Višegradu.
Članovi šabačkog Društva koje neguje sećanje na carsku lavru Hilandar u Mađarsku su ušli nakon kratkog zadržavanja na graničnim prelazima Horgoš i Reške. Tokom puta pozdravljala ih nepregledna zelena ravnica, koju je na momente seklo zlatno klasje pšenice i ječma. U popodnevnim satima dočekala ih neobična fasada budimpeštanskog hotela „Ibis“, sva u dugimim bojama. Nekolicina Šapčana prisetila se tada boravka od pre 15 godina i smeštaja u neposrednoj blizini Istočne željezničke stanice, jednoj od najlepših zgrada mađarske prestonice.
A dok se većina šabačke ekspedicije odmarala nekolicina je krenula u šetnju po gradu, a među njima bile su i tri Šapčanke. One su u ličnoj režiji pokušale da upoznaju reon hotela „Ibis“, a na putu im se „isprečio“ veleleprni stadion „Groupama Arena“ i ispred njega ptica Turul, zaštitnica mađarske države. Mitski soko, ogromnih krila, drevne Mađare je – prema legendi – spasao gladi tako što je rasterao orlove koji su uništavali stoku a onda ih poveo u bezbednije područje i zauvek doveo u Panonsku niziju. A ispred stadiona u Budimpešti Turul drži loptu u svojim moćnim kandžama, a krilima od metalnih pločica umesto perjem zakrilio je i Šapčanke dok su se kraj njega fotografisale.
A najlepši među sedam budimpeštanskih mostova, najstariji Lančani most, za mnoge je bio i ostao poseban. Kraj njega je pod noćnim nebom blještalo zdanje hotela „Grešen“, u kojem se slavni Italijan Karlo Ponti venčao sa violinistkinjom iz Mađarske. Lepotom i sjajem privlačile su sve zgrade koje pamte ugarsko kraljevstvo i carstvo dvojne monarhije, a naročito Parlament i fascinantna fasada koja je peštansku pijacu i staru carinarnicu pretvorila u ogromnog svetlucavog kita. Pogled je plenilo i Mrgitino ostrvo, nekadašnje Ostvro zečeva, a najviše mostovi koje turisti prepoznaju po beloj, žutoj, zelenoj, crvenoj boji. Svojevrsna šetnja po vodi koja zapljuskuje i grli Peštu i Budim, ne bi bila potpuna bez imenovanja budimpeštanskih mostova pa su Šapčani pomno pratili reči turističkog vodiča, i ponavljali: Elizabetin most, Margitin most, Most slobode, Rakoci hid, Arpad hid, Petefi hid …
Budimpešta, arhitektonska lepotica, putnicima iz Šapca na dnevnom svetlu predstavila se 21. juna. Grad od gotovo dva miliona stanovnika raspoređenih u 23 kvarta, 17 u Pešti i šest u Budimu, razagledali su na 28 stepeni Celzijusovih. Vodič Stojanka Jurković, Srpkinja čiji su preci u Mađarsku stigli pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem, srpski govori kao da je stigla iz Šapca, u „autobuskom“ upoznavanju Pešte pokazala je i kuće mađarske aristokratije koje su danas zaposele ambasade i razne kompanije. Ponosna na svoj grad i svoju Mađarsku pokazala je i alegorije saobraćaja na vrhu lepog zdanja Željezničke stanice, a pažnju je skrenula i na stadione, naročito na onaj koji nosi ime čuvenog fudbalera Puškaša. Kao vrsni poznavalac mađarske istorije detaljno je predstavila „Trg milenijum“, sav u znaku hiljadugodišnjice dolaska Mađara u Panonsku niziju.
Svoj veliki jubilej Mađari su proslavili 1896. godine, tako što su stvorili Trg heroja sa monumentalnim „milenijumskim spomenikom“. Reč je o delu Sala Đerđa koje čini korintski stub, na čijem vrhu je arhangel Gavrilo koji u ruci drži krunu, a legenda kaže da je papi Silvesteru I upravo on savetovao da ne kruniše poljskog nego mađarskog kralja Ištvana jer je Mađarima doneo hrišćanstvo. Spomeničku celinu zaokružuju dve polukolonade, na kojima je sedam mađarskih kraljeva. Prvi je kralj Ištvan sa spuštenim mačem i izdignutim krstom, a peti je guverner Mađarske Janoš Hunjadi, koga Srbi svojataju kao Sibinjanin Janka.
Među zgradama koje okružuju „Trg milenijum“ nalazi se Muzej lepih umetnosti, a u neposrednoj blizini je Ambasada Srbije – zgrada koju je Jovan Dučić za jednu forintu dobio od zaljubljene grofice Štefani Betlem. Turisti se svakodnevno uveravaju i da se u raskošnom bulevaru grofa Andrašija nižu vile okružene zelenilom, kraj kojih su se nekada vozili fijakri a danas jure automobili. Budimpešta se inače prostire na 525 kilometara kvadratnih i ljubomorno čuva raskoš i patinu minulih vekova. Zbog četiri linije metroa ponosi se i izuzetno uspešno uređenim saobraćajem i bicilističkim stazama.
Preko Lančanog mosta podignutog 1847. godine, praćeni pogledima ogromnih kamenih lavova koji leže na njegovim krilima, Šapčani su iz Pešte otišli u Budim. Istorija kaže da su se Pešta i Budim spojili 1883. godine i da je krajem istog veka na brdu mađarskih kraljeva stvorena Ribarska tvrđava. Na mestu prve kraljevske palate, koju je u XIII veku podigao kralj Bela IV (1247-1265) jer je u blizini – u samostanu sa sedam monahinja – ostavio ćerku Margitu. Na Ostrvu zečeva je svoju mezimicu posvetio Bogu, u znak zahvalnosti što se nakon dugog zatočeništva vratio iz Dubrovnika. A 21. juna, uverili su se Šapčani, na kraljevskom brdu mešali se jezici. Mimoilazile su se grupe koje govore kineski, japanski, francuski, engleski, srpski, sudarali su se moderni nomadi koji žure da tokom par dana otkriju Budimpeštu.
Istorija svedoči da su Kraljevsku palatu posle Bele IV mnogi dograđivali, a taj prostor je i danas veliko gradilište. Na njemu je istorijski muzej, nacionalna galerija i knjižara, a ispred predsedničke palate straža se svakodnevno smenjuje tačno u podne. Utvrđenje, poznato i kao Ribarski bastion, danas je i vidikovac sa veličanstvenim pogledom na Dunav i okolinu. Njegovih sedam kula krasi sedam kupola u obliku mađarskog šatora, jurte, drevnih simbola sedam mađarskih plemena koja su stigla u Panoniju.
Tu je i najstarija budimska crkva posvećena kralju Matijašu, u kojoj su se venčavali mađarski kraljevi. Na desnoj obali Dunava je i nekadašnji samostan, a kraj njega je – hotel Hilton. Prošlost i sadašnjost očigledno idu ruku pod rukju, pa se do dvorca na vrhu brda može i stepenicama i liftom. Tu je fontana iz 1904. godine, kažu najlepša u Budimpešti, koja prikazuje Matiju Korvina kao pasioniranog lovca. Na njenom rubu turisti se odmaraju i dive se kralju, koji je – po legendi – tokom lova nanišanio srnu koja se pretvorila u prelepu devojku.
Na trgu svečanosti nalazi se zgrada koju je kralj Sigismund poklonio savezniku i prijatelju srpskom despotu Stefanu Lazareviću. Šabačka ekipa zaustavila se i kraj samostana pretvorenog u koncertnu dvoranu, u kojoj je svirao Betoven. Znatiželjno su razgledali i spomenik Eugena Savojskog, zagledan u Dunav, koji je naručio grad Senta ali ga nije isplatio pa je postavljen u Budimu.
Sa kraljevskog brda u Budimu Šapčani su se uputili u reprezentativnu Vaci ulicu, prepunu restorana i trgovina. U šetnji su gledali lepa zdanja i s pijetetom zastali pred zgradom Srpske pravoslavne crkvene opštine. Tropikarijum u tržnom centru Kampona, najveći akvarijum u srednjoj Evropi, bio je njihova popodnevna odrednica. Drugi dan posete Mađarskoj šabački Hilandarci završili su u čardi, u uživanju u nacionalnoj kuhinji Mađara, nošnji i igri.
Živana Vojinović
U sledećem broju: U Estergonu, Višegradu i Sentandreji
