DRAGANA JELESIĆ, master analitičar zaštite životne sredine, član GG ’’Prilika’’
Ministarstvo rudarstva i energetike je 24.09.2020. godine dobilo je zahtev za odobrenje izvođenje primenjenih geoloških istraživanja grandiorita kao tehničkog građevinskog kamena na lokalitetu Dvorište kod Šapca, od PD RUDAR RNM d.o.o. iz Beograda.
Ministarstvo je 02.10.2020. godine izvršilo uvid u katastar istraženih i eksploatacionih polja gde je konstatovalo je da je prostor ograničen koordinatama navedenim u zahtevu PD RUDAR RNM d.o.o., slobodan za geološka istraživanja.
PD RUDAR RNM d.o.o. je dobilo 90 dana da dostavi potrebnu dokumentaciju u skladu sa članom 34. Zakona o rudarstvu i geološkim istarživanjima („Sl. glasnik RS“ br. 101/15 i 95/18 i dr. zakon). PD je u obavezi da prema članu 6. navedenog Zakona o rudarstvu i geološkim istarživanjima pribavi od nadležnog organa za poslove urbanizma na nivou lokalne samouprave informaciju o eventualnim ograničenju za izvođenje tih istraživanja u odnosu na prostorni ili urbanistički plan.
Prema članu 31. navedenog zakona nadležni organ će odbiti zahtev za istraživanje ako istražni prostor nije slobodan, ako uz zahtev nisu podneta sva potrebna dokumenta ili ako na osnovu uvida u službenu evidenciju zaštićenih prirodnih dobara utvrdi da postoje ograničenja za izvođenje istraživanja u odnosu na zaštitu: predela izuzetnih prirodnih odlika, izvorišta podzemnih voda za javno snabdevanje, endemskih biljnih i životinjskih vrsta, objekata kulturnog nasleđa ili geonasleđa, verskih objekata i sl.
Sve aktivnosti, od geoloških istraživanja, pripremnih radova do redovne eksploatacije mineralnih sirovina, imaju određeni uticaj na životnu sredinu.
Eksploatacija mineralne sirovine na jednoj lokaciji može da se vrši bez većih uticaja na životnu sredinu, ali eksploatacija potpuno iste sirovine sa istom tehnologijom i kapacitetom na drugoj lokaciji može da ima značajne uticaje na životnu sredinu, usled drugačijih uslova i stanja činilaca životne sredine. Sve se to utvrđuje i rešava planskim dokumentima i analizom, definisanim zakonskom regulativom.
Na osnovu namene površina i šematskog prikaza uređenja naseljenih mesta Dvorište i Miloševac iz PP Šabac („Sl. list grada Šapca i opština Bogatić, Vladimirci i Koceljeva“ broj 7/12) vidi se da u naselju Dvorište nije predviđena eksploatacija mineralnih sirovina. Takođe se vidi da je planirani istražni prostor u granicama zaštićenog IBA područja od međunarodnog značaja.
Planina Cer se nalazi na migratornom putu ptica selica. Do sada je zabeleženo oko 140 vrsta ptica, od čega oko 95 gnezdarica. Cer predstavlja najveće gnezdilište šumske šljuke u severozapadnoj Srbiji, sa redovnim svadbenim letovima mužjaka u proleće. Tri vrste ptica: seoski detlić, šumska ševa i rusi svračak, čine područje međunarodno značajnim. Navedene vrste predstavljaju strogo zaštićene vrste prema Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Sl. glasnik RS“, br. 5/10, 47/11, 32/16 i 98/16).
U julu 2019. godine Ministarstvo zaštite životne sredine pokrenut je postupak zaštite prirodnog područja I (prve) kategorije, kao Predeo izuzetnih odlika „Planina Cer”.
Eksploatacija mineralne sirovine može imati značajnije uticaje koji se ne ograničavaju samo na lokalnu teritoriju, već i na kvalitet životne sredine i kvalitet života stanovnika u širem području.
Proces planiranja prostora propisan je Zakonom o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br. 72/09, 81/09 – ispr., 64/10 – odluka US, 24/11, 121/12, 42/13 – odluka US, 50/13 – odluka US, 98/13 – odluka US, 132/14, 145/14, 83/18, 31/19, 37/19 – dr. zakon i 9/20) u načelu se može podeliti u dve faze: prvu, koju čini proces izrade plana, i drugu, koju čine proces razmatranja i usvajanja plana kroz stručnu kontrolu i javni uvid. Navedenim zakonom definisan je postupak usvajanja planske dokumentacije, javni uvid u plan, u trajanju od 15 dana, zatim i javni uvid u plan, u trajanju od 30 dana. U toku tog perioda svi zainteresovani građani mogu dostaviti svoje primedbe i sugestije na plansku dokumentaciju, u pisanoj formi. Nakon toga, organizuje se javna sednica komisije za planove, na kojoj građani imaju mogućnost da dodatno elaboriraju svoje primedbe, a obrađivač plana je, po obavezi, dužan da dostavi odgovore i predloge komisiji za planove da plan prihvate ili odbiju. Tokom trajanja javnog uvida organizuje se i javna prezentacija, na kojoj je obrađivač plana zainteresovanoj javnosti prezentuje planski dokument.
Strateškom procenom, kao instrumentom planiranja zaštite životne sredine, mapiraju se ključni problemi i daju preporuke za održavanje prihvatljivog nivoa kvaliteta životne sredine, s obzirom na planirane aktivnosti na planskom području.
Odluku o izradi urbanističkog ili prostornog plana donosi organ jedinice lokalne samouprave. Pre donošenja odluke o izradi planskog dokumenta, nosilac izrade plana pribavlja od nadležnog organa za poslove zaštite životne sredine mišljenje na predlog odluke o izradi ili nepristupanju izradi strateške procene uticaja.
Savremeni gradovi koriste strategije i politike razvoja kao osnov za pojedinačne projekte, bilo javne ili privatne.
Imajući u vidu blizinu eksploatacionih polja mineralnih sirovina u Petkovici, Culjkoviću, Zablaću i Volujcu, istražna polja mineralnih sirovina Badanja i Jadar i njihove moguće kumulativne efekte na životnu sredinu i zdravlje ljudi kao i značaj planine Cer, veoma je upitna opravdanost otvaranja još jednog površinskog kopa.