Četvrtak, 12. oktobar, u 19 časova, Narodni muzej Šabac
Muzej rudničko-takovskog kraja iz Gornjeg Milanovca, izdvaja kao svoj osnovni muzeološki zadatak baštinjenje sećanja na dinastiju Obrenović i rasvetljavanje istorijskih činjenica koje su obeležile vladavinu ove vladarske kuće. Na predlog gornjomilanovačkog muzeja, Muzejsko društvo Srbije prihvatilo je organizovanje stručnog skupa, a potom i realizaciju stručne kataloške publikacije Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije.
Cilj ovog projekta bio je da se evidentiraju i u formi kataloga publikuju svi predmeti vezani za dinastiju Obrenović koji se čuvaju u fundusima muzeja, arhiva i biblioteka Srbije. U oktobru 2011. i novembru 2012. godine održani su stručni skupovi na kojima su učesnici – kustosi muzeja i arhivski stučnjaci prezentovali svoje radove.
Nakon uspešno realizovane prve dve faze projekta, stekli su se uslovi da se tokom 2013. i 2014. godine prirede i odštampaju prva dva od tri planirana toma publikacije koja će poneti naslov kao i čitav projekat Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije.
Prvi tom sadrži ukupno 363 stranice. Kustosi, odnosno arhivisti iz sedam muzeja, i jedne galerije, odnosno arhivske ustanove, predstavili su kako lične, tako i posredne dragocenosti dinastije Obrenović, koje se danas čuvaju u Zrenjaninu, Novom Sadu, Beogradu, Smederevu, Jagodini, Kraljevu, Nišu i manastiru Krušedol.
Drugi tom stručne kataloške publikacije Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije u strukturalnom smislu, ukupno sadrži pored uvodne reči, odnosno tekstova dve recenzije, još jedanaest članaka. Stručnjaci iz deset muzeja, i jednog zavoda za zaštitu spomenika kulture, predstavili su kako lične, tako i posredne dragocenosti dinastije Obrenović, koje se danas čuvaju u Beogradu, Kragujevcu, Čačku, Gornjem Milanovcu, Vršcu, ali i u manastiru Vraćevšnica, odnosno privatnoj zbirci doma Jevrema Grujića.
Treći tom stručne kataloške publikacije, odštampan je krajem 2015. godine. Novih jedanaest stručnih radova, napisanih i prezentovanih prema već ranije dobro utvrđenim i razrađenim metodološko – hronološkim principima, znatno uvećavaju i kvalitativno unapređuju već formiranu, i po mnogo čemu, jedinstvenu bazu podataka o knezu Milošu, njegovim bližnjima i njihovim naslednicima.
Ipak, ono po čemu se razlikuje ovaj, od prethodna dva toma kataloške studije, jesu i dva opširna rada koja tretiraju zaostavštinu Obrenovića u Francuskoj, sačuvanu u jedanaest javnih, kao i u jednoj privatnoj zbirci. Ovi izuzetno važni prilozi Gordane Krstić Faj i Sigolen Franš d′ Epere-Vujić uticali su da treći tom ove svojevrsne edicije dobije izmenjen, tj. nešto veći naziv koji sada glasi Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije i Evrope.
Broj tema i obimnost materijala uslovili su da publikacija dobije i svoj četvrti nastavak. Ovu svesku stručne kataloške studije, čini dvanaest radova „smeštenih“ na ukupno 372 strane. Zbir predmeta, dokumenata i umetničkih dela, neposredno ili posredno vezanih za članove dinastije, pohranjenih u posebnim zbirkama Istorijskog, odnosno Muzeja grada Beograda, čine sa artefaktima iz niškog, aranđelovačkog, odnosno Muzeja primenjene umetnosti, osnovu ove publikacije. Bogata kolekcija bogoslužbenih predmeta koje su članovi porodice Obrenović darivali mnogobrojnim crkvama i manastirima Srbije, zajedno sa dragocenostima poput privatnih pisama ili retkih fotografija iz fundusa Istorijskog arhiva Šumadije i Međuopštinskog istorijskog arhiva Čačak, takođe su deo ove strukturalne celine.
Konačno, tri opširna rada koja tretiraju zaostavštinu Obrenovića u Beču, zatim Ivanki i Bijaricu odnosno Nacionalnoj galeriji Slovenije u Ljubljani, uticali su da i četvrti tom ove svojevrsne edicije zadrži istovetan naziv kao i prethodni.
Štampanjem prve četiri knjige, odnosno njihovim odličnim prijemom kako kod stručne tako i šire javnosti, stvorile su se realne pretpostavke da se krene u pripremu petog toma istoimene publikacije. U petoj knjizi susrećemo se sa 13 autora i 12 stručnih priloga kroz koje je predstavljena materijalna zaostavština Obrenovića zbrinuta u 20 kolekciji od čega je 14 javnih ustanova, dve crkvene riznice i četiri privatne zbirke. Zbir predmeta, dokumenata i umetničkih dela, neposredno ili posredno vezanih za članove dinastije, pohranjenih u posebnim zbirkama, Muzeja primenjene umetnosti, odnosno Muzeja grada Beograda, čine sa artefaktima iz Narodne biblioteke Srbije i Manastira Rakovice osnovu ove publikacije. Istovremeno, bogata kolekcija zajedno sa dragocenostima poput privatnih pisama ili retkih fotografija iz fundusa, dve privatne odnosno porodične zbirke oplemenjuju i ovu, petu po redu svesku sačuvanih artefakata porodičnog doma Obrenovića. Konačno, tri opširna rada koja tretiraju zaostavštinu Obrenovića u Crnoj Gori, Beču i Parizu i Bijaricu uticali su da i peti tom ove svojevrsne edicije ponese naziv „Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije i Evrope”.
U 2019. godini, broj tema i obimnost materijala uslovili su da publikacija dobije i svoj šesti nastavak. Kao i prethodne, i ovaj tom postiže osnovni cilj nastanka i održivosti projekta, a to je evidentiranje i u formi kataloga predstavljanje umetničkih dela, arhivske, književne i fotografske građe, predmeta primenjene umetnosti, faleristike i numizmatike, vezanih za vladarsku kuću Obrenovića koji se čuvaju u fundusima muzeja, arhiva, biblioteka, galerija, odnosno manastirskih i crkvenih riznica Srbije i Evrope.
Šestu svesku čini 13 radova, predgovor i dve recenzije na ukupno 372 strane. Zbir predmeta, dokumenata i umetničkih dela, neposredno ili posredno vezanih za članove dinastije, pohranjenih u posebnim zbirkama Muzeja pozorišne umetnosti, Muzeja grada Beograda, Jevrejskog istorijskog muzeja i Doma Jevrema Grujića u Beogradu, čine sa umetničkim ostvarenjima iz Narodnog muzeja u Beogradu, artefaktima i arhivalijama Rukopisnog odeljenja Matice Srpske, Arhiva Srbije i Istorijskog arhiva Šumadije, osnovu ove publikacije; predmeti iz jedne manastirske i jedne crkvene zbirke, priložnički darovi Obrenovića, predstavljeni su u dva rada. Istovremeno, bogata kolekcija sa raritetima poput lične vladarske korespondencije ili retkih fotografija jedne privatne porodične zbirke oplemenjuje i ovo izdanje. Konačno, tri priloga koja tretiraju zaostavštinu Obrenovića u Švajcarskoj, Slovačkoj i Austriji, uticali su da šesti tom ove svojevrsne edicije zadrži naziv „Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije i Evrope”.
U strukturalnom smislu, sedmi tom stručne kataloške publikacije „Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije“, publikovan početkom 2023. Godine, sadrži pored uvodne reči, odnosno tekstova dve recenzije, još 19 članaka. Zbir predmeta, dokumenata i umetničkih dela, neposredno ili posredno vezanih za članove vladarskog doma, pohranjenih u posebnim zbirkama, Muzeja nauke i tehnike, Muzeja Vojvodine, Prirodnjačkog muzeja, Muzeja u Kruševcu i Šapcu čine sa artefaktima iz Arhiva Srbije i Smedereva i jednim posve zanimljivim rukopisom iz čačanske biblioteke osnovu ove publikacije.
Istovremeno, bogata kolekcija zajedno sa dragocenostima i memorabilijama poput privatnih pisama ili retkih fotografija iz fundusa, tri privatne odnosno porodične zbirke oplemenjuju svesku sačuvanih artefakata porodičnog doma Obrenovića.
Konačno, radovi koji tretiraju zaostavštinu Obrenovića u Italiji, Austriji, Španiji i SAD-u, odnosno nekadašnju umetničku kolekciju kralja Milana, uticali su da kataloška studija zadrži međunarodni format.
Objavljivanjem do sada sedam tomova sada već prestižne edicije „Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije i Evrope“, stiču se uslovi za svojevrsnu analizu dosada objavljenih tomova ove publikacije, kao i značaja čitavog projekta. Omogućili smo dostupnost teže dostupnim ili nedostupnim muzealijama, koje se čuvaju u zbirkama poput crkvenih, manastirskih privatnih ili inostranih. Muzejske zbirke od zbirki sećanja, postaju zbirke prezentovanja i spajanja sa savremenim muzeološkim tokovima koji sve više teže novim pristupima međusobne saradnje ustanova, kao i komunikacije s javnošću. Projekat je doveo do uzajamnog poverenja saradnika i zalaganja da se što više materijala prezentuje javnosti, stručnoj i široj, što uveliko dovodi do iniciranja prezentovanja novih zbirki i sređivanja postojećih radi prezentovanja u narednim tomovima „Obrenovića“.
Publikacija „Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije i Evrope“ je primer decentralizacije kulturnih zbivanja, uključivanje malih kulturnih sredina u velike sisteme, primer celine koja materijalna svedočanstva prošlosti povezuje sa sadašnjošću i budućnošću i utire put, novim sličnim projektima. Pre svega, publikacija „Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije i Evrope“ nosi svoju osnovnu ulogu-prezentovanje zaostavštine dinastije Obrenović, koja je sistematski uklanjana iz proučavanja istorije srpskog naroda, a neophodna je za celovito sagledavanje istorije XIX veka.