U spomen hramu Sv. Despota Stefana Visokog na Mačkovom kamenu, posvećenog palim ratnicima iz istoimene bitke, 14 septembra 2024.g. započelo je obeležavanje 110. godišnjice ISPOLINSKOG BOJA sa Mačkovog kamena.
Njegovo Preosveštenstvo episkop budimljansko-nikšćki gosp. Metodije uz sasluženje Preosvećenig episkopa šabačkog gosp. Jeroteja načalstvovao je svetom arhijerejskom liturgijom u svetom spomen hramu. Po završetku svete Liturgije, preosvećeni arhijereji odslužili su i pomen ipred spomen kosturnice na Mačkovom kamenu svim poginulim u tom boju ali i svim drugim postradalim vojnicima i žrtvama „Velikog“ rata.
A završeno je tradicionalno kao i svake godine (treća subota septembra meseca) centralnom manifestacijom u organizaciji opštine Ljubovija ispred Spomen kosturnice 21.septembra na koti patnje, smrti i ponosa 924. m.n.v. zvanoj MAČKOV KAMEN, kao poprištu jedne od najkrvavijih bitaka koje je srpska vojska vodila tokom „Velikog“ rata.
Ceremonija obeležavanja 110.godišnjice ispred spomen kosturnice započela je Parastosom – pomenom koji su služili namesnici i sveštenstvo azbukovačkog i rađevskog namesništva. Himnu BOŽE PRAVDE intonirao je crkveni hor „Sveta Tri Jerarha“ iz Krupnja, a onda se pristupilo odavanju dužnih počasti, polaganjem venaca i cveća delegacija koje su predvodili:
u ime Vlade Republike Srbije, državni sekretar Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja gosp. Đorđe Todorov, delegacije Vojske Republike Srbije, opštine Ljubovija i Krupanj koje su predvodili predsednici opština Milan Jovanović i Mladen Stefanović, zajedno sa načelnikom mačvanskog upravnog okruga gosp. Željkom Marjanovićem i načelnicima opštinskih uprava, Republički odbor SAVEZA udruženja potomaka ratnika Srbije od 1912 do 1920.g. koju je predvodio predsednik prof. Ivan Stratimirović, Pokrajinski odbor SAVEZA za Kosovo i Metohiju, Opštinska organizacija SAVEZA potomaka ratnika 1912-1920.“Braća Ribnikar“ Ljubovija u kojoj su pored moje malenkosti bili i Milica Stefanović zamenik predsednika opštine Ljubovija i Rade Knežević višedecenijski član ovog udruženja iz Leposavića, Gradski odbor SAVEZA „Major Kosta Todorović“ Užice, Savez organizacija RVSS (rezervnih vojnih starešina Srbije), Društvo za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije do 1918.g. iz Beograda i Loznice, Srpski ratni veterani Loznice, UBNOR Ljubovije i Krupnja, Ravnogorski pokret Ljubovija – Zvornik i Osnovne škole „Petar Vragolić“ iz Ljubovije.
U ime Vlade Republike Srbije i nadležnog ministarstva za boračka pitanja obratio se gore pomenuti državni sekretar gosp. ĐorđeTodorov.
U ime POTOMAKA ratnika Srbije od 1912 do 1920.godine i naravno u svoje lično ime posebno sam zahvalan opštinama Krupanj i Ljubovija, što su mi ukazali ogromnu čast ali i još veću odgovornost da ove godine na obeležavanju 110.godišnjice održim istorijski čas nad senima ovih DIV JUNAKA svetske i srpske vojne istoriografije, koji su tako nesebično polagali svoje živote na oltar otadžbine Srbije tu na ispolinskom Mačkovom kamenu te 1914.godine. A smatram i uvek ponavljam da niko od nas njihovih potomaka nije dovoljno dostojan da stane pred Svetu spomen kosturnicu i prostor pored nje natopljen „potocima“ njihove krvi i besedi o njima i njihovom nestvarnom junaštvu i samožrtvovanju za otadžbinu Srbiju. Pri tom teško, neoprostivo i nepokajano smo se o njih ogrešili, dozvoljavajući da decenijama budu zaboravljeni u tami zaborava, bez sećanja i odavanja dužnih počasti. Pa to čak ni priroda sebi nije dozvolila, jer na ovom proplanku od oko 500 kvadratnih metara i sa pet poginulih na kvadratni metar, sada okružen četinarskom i bukovom šumom na čijim granama i u krošnjama nikada ne čujete cvrkut ptica!
Uostalom to je i bio ključni razlog da pre deset godina 2014. prilikom snimanja dokumentarnog filma o boju na Mačkovom kamenu, u dogovoru sa svojim saradnicima na filmu, istom damo naziv OVDE NI PTICE NIKADA NE PEVAJU!
Nakon istorijskog časa u nastavku programa, učenici Osnovne škole „Petar Vragolić“ iz Ljubovije, priredili su prigodan kulturno umetnički program apsolutno primeren mestu, prostoru i značaju događaja kome je namenjen. A po završetku istog dok svi u nekakvom čudnom miru i tišini, dugo i strpljivo čekaju u redu da „uzmu“ osvećeno žito i vino ZA SPOKOJ DUŠA PALIH RATNIKA brojni autobusi i velika kolona putničkih vozila napustaju kotu 924. i odlaze prema Spomen hramu Sv. Despota Stefana, da se i u njemu još jednom POMOLE ZA DUŠE PALIH RATNIKA.
I opet prelepa slika. Planinu Jagodnju i njen vrh Mačkov Kamen, na dan obeležavanja godišnjica bitke, skoro svake godine prekriva magla, pada hladna kiša (baš kao što je bilo i u onih 7.dana tokom trajanja boja od 15.do 22.septembra te strašne i krvave 1914.g), a danas?
E danas su sunčevi zraci podjednako obasjavali kako Spomen kosturnicu na poprištu bitke prevoja Mačkovog kamena, tako i Spomen hram u podnožju na raskrsnici puteva koji vode severo-istočno prema Krupnju, Valjevu, Ceru i Šapcu i jugozapadno prema Ljuboviji, Užicu, Drini i Republici Srpskoj.
Za razliku od tišine i skoro potpunog mira koji je vladao pred spomen kosturnicom ispred Spomen hrama radosna graja stotinak učenika osnovnih i srednje škole iz Ljubovije i brojnih potomaka. Nadjačava je i razleže se daleko preko okolnih visova i reke Drine prema vrhovima planinama u Republici Srpskoj zvonjava četiri moćna crkvena zvona.Eh, kakav prelep prizor i da li ga odnekud možda „vide“ naši slavni preci DIV JUNACI sa MAČKOVOG KAMENA, shvatajući da više nisu i da nikada više od svoga potomstva za koji su pali NEĆE BITI ZABORAVLJENI?
Takođe nadam se i duboko verujem da to duboko i emotivno podsećanje na njih i njihova junačka dela, neće biti samo od obeležavanja godišnjice do godišnjice obeležavanja bitke, već stalna kultura sećanja UVEK I NA SVAKOM MESTU SVIH NJIHOVIH POTOMAKA SRBA MA GDE BILI ŠIROM SVETA?
Potpredsednik SAVEZA potomaka ratnika Srbije 1912-1920.
Prof. hadži Sreten Cvetojević Cvele