Galerija Narodnog muzeja u Šapcu, četvrtak, 21. septembar u 13 časova
Na izložbi su reprodukovane fotografije, pisana i audio-vizuelna građa iz fonda sledećih institucija: Etnografski muzej u Beogradu, Muzej Vojvodine, Narodni muzej Šumadije, Narodni muzej Zrenjanin, Narodni muzej Valjevo, Narodni muzej Zaječar, Narodni muzej Krajine, Narodni muzej Kruševac, Narodni muzej Čačak, Narodni muzej Šabac, Zavičajni muzej Ruma, Narodni muzej Pančevo, Zavičajni muzej Paraćin, Muzej Staro selo Sirogojno, Zavičajni muzej Knjaževac, Istorijski arhiv „Timočka krajina“, Narodni muzej Kraljevo, Muzej Ponišavlja Pirot, Muzej „Ras“ Novi Pazar, Istorijski arhiv u Pančevu.
Privatna kolekcija fotografa Dušana Dinića iz Negotin Elektronski izvori: Fejsbuk stranica Aleksinac večiti Realizaciju izložbe omogućilo je Ministarstvo kulture i javnog informisanja Republike Srbije.
Autori:
Bratislava Stefanović Idvorean, muzejski savetnik, Novi Sad
mr Slavoljub Petrović, muzejski savetnik, Šabac
mr Rajka Grubić, muzejski savetnik, Narodni muzej Zrenjanin
Vesna Nedeljković Angelovska, muzejski savetnik, Muzej grada Novog Sada
Gordana Pajić, muzejski savetnik, Narodni muzej Valjevo
Suzana Antić, muzejski savetnik, Narodni muzej Zaječar
Snežana Šaponja Ašanin, muzejski savetnik, Narodni muzej Čačak
Emila Petrović, muzejski savetnik, Muzej Krajine
Jelena Tešić Vuletić, muzejski savetnik, Etnografski muzej Beograd
Ljiljana Trifunović, muzejski savetnik, Muzej Vojvodine
Aleksandra Jovanović, muzejski savetnik, Narodni muzej Šabac
Nataša Nikolić, muzejski savetnik, Narodni muzej Šumadije
Svetlana Radojković, muzejski savetnik, Narodni muzej Šumadije
Bogdan Šekarić, muzejski savetnik, Muzej Vojvodine
Ivana Ćirjaković, muzejski savetnik, Narodni muzej Čačak
Snežana Tomić, muzejski savetnik, Muzej na otvorenom Staro selo, Sirogojno
Tanja Đuđić, viši kustos, Muzej Vojvodine
Agneš Nađ Abonji, Kulturno-obrazovni centar „Turzo Lajoš“, Gradski muzej Senta
Svetlana Mitrović, kustos, Etnografski muzej Beograd
Jelena Arsenović, kustos, Zavičajni muzej Ruma
Staša Arsenović Koprivica, kustos, Muzej Vojvodine
Branka Sikimić, viši kustos, Narodni muzej Zrenjanin
Jovana Stojković, kustos, Zavičajni muzej Župe
Kako je tema vašara povezala etnologe zaposlene u muzejima sa prostora čitave Srbije Vašari i sabori su kao retko koje društvene ustanove kod nas, vekovima održavali suštinske osobine srpskog narodnog bića i predstavljali javnu scenu života u pravom smislu reči. Njihova pojava, uslovi razvoja i transfomacije, kao i značaj za užu i širu zajednicu, mogu se pratiti, na osnovu različitih izvora, od sredine 18. veka do danas na prostoru čitave Srbije.
Produkcija: Etnološka sekcija Muzejskog društva Srbije, 2022.
Koordinator projekta: Ivana Jovanović Gudurić, viši kustos, Muzej grada Novog Sada
Još je Vuk Stefanović Karadžić u Srpskom rječniku, dobro uočio i sažeto opisao osnovne funkcije vašara: versku (saborsku), trgovačku (ekonomsku), zabavnu (kulturnu) i društvenu (u užem smislu). U novije vreme potrebno je dodati i njihovu funkciju u razvoju turizma. Održavanje vašara se i danas vezuje za velike crkvene praznike, a nekada su se i fizički odvijali u portama ili u blizini pravoslavnih hramova. Ekonomski aspekt vašara ogleda se, pre svega, u trgovačkoj funkciji, koja je tokom vekova, a i danas, predstavljala njihovu primarnu odrednicu. Na vašarima se trgovalo stokom, žitaricama i drugim poljoprivrednim proizvodima. Oni su bili glavna mesta na kojima su svoje proizvode plasirale zanatlije, a prodavani su i proizvodi domaće radinosti. Važno je istaći da su vašari intenzivirali robnu razmenu između sela i grada, predeonih celina ili susednih oblasti. Vremenom je zabavna funkcija vašara postajala sve izraženija. Zabavni život odvija se po vašarskim šatrama uz prepoznatljivu gastronomsku ponudu i muziku i u okviru „zabavnih parkova“. Gotovo je nemoguće zamisliti vašar bez ringišpila i drugih sprava za razonodu novijeg i starijeg tipa, namenjenih svim generacijama vašardžija. U socijalnom smislu vašari su oduvek bili mesta susretanja, specifičnog gostoprimstva i uspostavljanja novih veza.
Svaki segment ovih masovnih narodnih okupljanja bio je regulisan pisanim zakonima i regulativama, dok su oblici ponašanja uređivani nepisanim pravilima koja su odražavala širu društvenu i ekonomsku sliku zajednice. Kao društveni fenomeni koji imaju privrednu, religiozno-duhovnu socijalnu funkciju, vašari sa etnološke strane nude mogućnost prezentacije i interpretacije različitih segmenta materijalnog i nematerijalnog kulturnog nasleđa (tradicionalni zanati, gastronomija, tradicionalni oblici zabave, socijalna kutura). Istovremeno, današnji vašari predstavljaju mesto na kojem se ogledaju fenomeni, kao što su potrošačka kultura, hiperprodukcija, prodor inustrijske robe, novokomponovana muzika… Zato vašari, sa svim svojim specifičnostima, ostaju nepresušan izvor za proučavanje najrazličitijih segmenata tradicionalne i savremene kulture.
Tokom prethodnih decenija etnolozi zaposleni u muzejima su prikupili vrednu građu o najznačajnijim vašarima na našim prostorima, a mnogi to čine i danas. Radi se o arhivalijama, fotografijama i video zapisima nastalim od sredine 20. veka do današnjih dana. Izložba „Tradicija vašara u Srbiji“ nastala je sa idejom da se deo ove građe objedini i prikaže najširoj javnosti . Takođe, želja nam je bila i da promovišemo praksu zajedničkog rada u oblasti prezentacije kulturnog nasleđa.
Ivana Jovanović Gudurić